پاسخ به سؤالات شرعی درباره‌ی احکام خرید، مصرف، تولید و فروش کالا
مطابق با فتاوای آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای؛ توسط حجت‌الاسلام و المسلمین فلاح‌زاده
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار اخیر مردم آذربایجان، برنامه‌ریزی مناسب برای استفاده‌ی حداکثری از ظرفیت‌ها و منابع داخلی را یکی از راه‌های برون‌رفت از مشکلات اقتصادی برشمردند و تأکید کردند که مردم و همه‌ی کسانی که علاقه‌مند به ایران و آینده‌ی آن هستند و همچنین دستگاه‌های دولتی باید کالاهای خارجی را که مشابه داخلی آن وجود دارد، استفاده نکنند.
با توجه به اهمیت موضوع سبک خرید و مصرف کالا که رهبر انقلاب در این دیدار اشاره کردند و همزمان با فرارسیدن ایام سال نو، پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR طی فراخوانی اعلام کرد که به پرسش‌های شرعی مخاطبان درباره‌ی «احکام خرید و مصرف، تولید و فروش کالا» مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای پاسخ می‌دهد.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین فلاح‌زاده -عضو دفتر استفتائات حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای و رئیس مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی- به پرتکرارترین سؤالات مطابق با فتاوای معظم‌له پاسخ داده است که در ادامه متن و فیلم پاسخ ایشان به این سؤالات ارائه می‌شود.
فهرست:
۱. آیا سخنان حضرت آقا درباره‌ی خرید کالای داخلی به معنای فتوای حرمت خرید جنس خارجی در صورت وجود مشابه داخلی است؟ یا اینکه صرفاً یک توصیه است؟ یا اینکه حکم حکومتی است؟
۲. آیا اگر کالایی را به خاطر اینکه ایرانی است بخریم ثواب برده‌ایم؟ چرا؟
۳. منظور از کالای ایرانی دقیقاً چیست؟ اگر اجزای یک کالا در خارج از کشور تولید شده و فقط در کشور ما سر هم می‌شود، می‌توان آن کالا را ایرانی نامید؟
۴. آیا کالاهای تولید داخل که تحت لیسانس کشورهای خارجی هستند، خارجی محسوب می‌شوند؟ خرید این کالاها چه حکمی دارد؟
۵. «مشابه داخلی داشتن» کالاهای خارجی به چه معناست؟
۶. با توجه به اینکه برخی لوازم و قطعات، ساخت کشورهایی هستند که آن کشورها دشمن ما محسوب می‌شوند، آیا خرید آن کالاها جایز است؟
۷. برخی از کالاها وجود دارد که گفته می‌شود برند آنها صهونیستی بوده و مقداری از سودش به جیب رژیم اشغالگر قدس می‌رود، اما از سوی دیگر این کالاها به طور کاملاً رسمی و قانونی در کشور تولید و خرید و فروش می‌شوند. در این میان وظیفه‌ی مردم چیست؟
۸. اگر به هر دلیلی کسی کالایی خارجی که مشابه داخلی دارد را خرید، آیا استفاده از آن کالا جایز است؟
۹. در صورتی که اجناس غیر ایرانی را برای ما هدیه آورده باشند، حکم استفاده از آن کالا چیست؟
۱۰. بعضی از کالاهایی که تولید داخل است، کیفیت خوبی ندارند و در صورت خرید، باید بعد از مدتی آن را تعویض کنیم؛ با این حال آیا صرف اینکه کالایی ایرانی است باید آن را بخریم؟
۱۱. خرید برخی محصولات تولید داخل به دلیل پایین بودن کیفیت‌شان، باعث خسارت می‌گردد؛ آیا در این صورت خرید کالای خارجی جایز است؟
۱۲. اگر پزشک گفته باشد که از یک داروی خارجی استفاده کنید و از این دارو نسخه‌ی ایرانی هم وجود داشته باشد، در اینجا تکلیف چیست؟
۱۳. آیا نرم‌افزارها هم به‌مثابه کالا هستند و حکم خرید کالای ایرانی در مورد آنها هم وجود دارد؟
۱۴. خرید از فروشنده‌ی غیرمسلمان چه حکمی دارد؟ آیا خرید از فروشنده‌ی مسلمان ارجحیت دارد؟
۱۵. حکم کلی قاچاق کالا چیست؟ اگر این کالا لباس باشد، آیا می‌توان با آن نماز خواند؟
۱۶. آیا خرید از دست‌فروشان یا افرادی که اهل تخلف در معامله هستند حرام است؟
۱۷. خانواده‌ام مشغول خرید جهیزیه برای من هستند، هرچه از آنها خواهش می‌کنم که اجناس را ایرانی بخرند تأثیری ندارد. آیا باید در مقابل این کار آنها بایستم یا حرف رهبرم را زمین بگذارم؟
۱۸. فروشنده مجازاست چند درصد سود روی قیمتی که کالا را خریداری کرده بکشد و آنها را بفروشد؟
۱۹. اگر شخصی کالای معیوبی را مرمت کند به‌طوری‌که عیب آن پوشانده شود و بعد بفروشد، حکم آن چیست؟
۲۰. اینجانب در مغازه‌ام کالای تولید ایران را که برند خارجی دارد می‌فروشم. آیا این کار جایز است؟
۲۱. آیا فقط خرید جنس خارجی اشکال دارد؟ یعنی آیا فروش جنس خارجی در مغازه بلااشکال است؟
۲۲. آیا اگر تولیدکننده برای ارزان شدن محصول از مواد اولیه‌ی نامرغوب استفاده کند اشکال دارد؟
۲۳. بعضی از شرکت‌ها به علت نداشتن رقیب در عرصه‌ی داخلی، کالاهای بی‌کیفیت را به مردم عرضه می‌کنند. آیا در این موارد ورود محصولات خارجی برای ارتقای سطح محصولات داخلی بهتر نیست؟
۱. آیا سخنان حضرت آقا درباره‌ی خرید کالای داخلی به معنای فتوای حرمت خرید جنس خارجی در صورت وجود مشابه داخلی است؟ یا اینکه صرفاً یک توصیه است؟ یا اینکه حکم حکومتی است؟ در هر صورت چه نسبتی با نظرات دیگر مراجع تقلید دارد؟
اگرچه اینجا نمی‌توانیم بگوییم که این فتوای شرعی است و اگر کسی یک مورد کالای خارجی خریده و بخواهد استفاده کند، او مرتکب کار حرام و گناه شده است، اما از طرف دیگر هم نمی‌توانیم این سخنان را یک توصیه‌ی ساده تلقی کنیم. ایشان در بیاناتشان تعبیر «باید» داشتند اما «باید» به معنای حرمت فقهی نیست. ولی به هر حال همه‌ی کسانی که نظر حضرت آقا برایشان محترم است یا به کشورشان و تقویت اقتصاد کشورشان علاقه دارند، به دنبال پیشرفت کشورشان هستند، به این توصیه گوش دهند. فرقی هم نمی‌کند که این افراد مقلد مراجع دیگر باشند یا مقلد حضرت آقا. به هر حال مجتهد جامع‌الشرایطی که رهبری جامعه را بر عهده دارند و بر قله‌ی اداره‌ی کشور قرار دارند و از مسائل کشور به خوبی آگاه هستند، یک توصیهای به مردم می‌کنند و مردم اگر پیشرفت کشورشان را می‌خواهند باید به این توصیه گوش دهند.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۲. آیا اگر کالایی را به خاطر اینکه ایرانی است بخریم ثواب برده‌ایم؟ چرا؟
اگر قصدتان از خرید کالای ایرانی این باشد که نظر حضرت آقا، مراجع معظم تقلید و دین این است؛ یا به هر حال این کار شما موجب تقویت مسلمانان و اقتصاد مملکت اسلامی شود تا بتوانیم در مقابله با دشمن و تحریم دشمن روی پاهای خودمان بایستیم و استقلال خود را حفظ کنیم، قطعاً این کار شما ثواب دارد.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۳. منظور از کالای ایرانی دقیقاً چیست؟ اگر اجزای یک کالا در خارج از کشور تولید شده و فقط در کشور ما سر هم می‌شود، می‌توان آن کالا را ایرانی نامید؟ مصرف کالایی که مشابه ایرانی ندارد، چه حکمی دارد؟
هر چند این سؤال را باید از اهل فن، بازار و تولیدکنندگان پرسید که چه کالایی را ایرانی و چه کالایی را غیرایرانی می‌دانند، اما اجمالاً بسیاری از کالاها در داخل تولید می‌شوند که مواد اولیه یا اجزایش خارجی است؛ و در اینجا طبق مقررات با مجوز قانونی مونتاژ و عرضه می‌شوند، نمی‌توان گفت که این کالاها خارجی هستند، اگرچه در این موارد هم خرید کالایی که صددرصد داخلی است، یعنی متخصصان داخلی آن را طراحی کرده‌اند و می‌سازند بهتر است و این کار به اقتصاد کشور کمک بیشتری می‌کند.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۴. آیا کالاهای تولید داخل که تحت لیسانس کشورهای خارجی هستند، خارجی محسوب می‌شوند؟ خرید این کالاها چه حکمی دارد؟
ممکن است یکسری از اجناس برندش خارجی باشد ولی در داخل تولید بشوند، یا شیوه‌ی تولید خارجی است یا کارخانه‌اش را آنها ساخته‌اند یا تحت لیسانس کشور دیگری باشد، این کالا خارجی محسوب نمی‌شود و خریدش جایز است، مگر اینکه منع قانونی داشته باشد یا بدانیم و مطمئن باشیم که خریداری این کالا موجب کمک به دشمنان می‌شود که در این صورت جایز نیست.
۵. «مشابه داخلی داشتن» کالاهای خارجی به چه معناست؟ یعنی کیفیت و میزان کارایی کالای داخلی و خارجی هم مشابه باشد؟ یا اینکه صرف وجود یک کالای داخلی در بازار با هر کیفیتی ملاک است؟
عرض می‌کنیم وقتی یک کالا خریداری می‌شود به چه غرضی است؟ چه فایده‌ای دارد؟ چه استفاده‌ای از آن می‌شود؟ به عنوان مثال دارو را برای درمان بیماری می‌گیرند، اگر این دارو نمونه‌ی خارجی دارد، نمونه‌ی داخلی هم دارد و نمونه‌ی داخلی همان تأثیر را دارد و با استفاده از آن بیمار درمان می‌شود، اینجا مشابهت وجود دارد. یا مثلاً لوازم منزل مثل بخاری که هر دو نمونه‌ی ایرانی و خارجی گرم‌کننده هستند و به هر حال با خرید این کالا غرض حاصل می‌شود؛ ممکن است گاهی وقت‌ها هم کیفیت مشابه داخلی کمی پایین‌تر باشد، اما با خرید آن غرض حاصل می‌شود.
اما یک وقت است که اگر با خریدن یک کالا واقعاً خریدار متضرر می‌شود و واقع مطلب این است که به او می‌گویند تو مغبون شدی، بی‌خود این کالا را خریدی، آن فایده‌ای را هم که به خاطر آن، این کالا را خریدی ندارد؛ ما به این کالا نمی‌گوییم مشابه.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۶. با توجه به اینکه برخی لوازم و قطعات، ساخت کشورهایی هستند که آن کشورها دشمن ما محسوب شده و از تولید این کالا به آنها سود می‌رسد، آیا خرید آن کالاها جایز است؟
اگر کسانی که از بابت خرید این کالا توسط ما سود می‌برند یا کمکی به آنها می‌شود از دشمنان ما باشند، یعنی کسانی که در حال جنگ با مسلمانان هستند مثل رژیم غاصب صهیونیستی یا گروه‌های تکفیری که الان در حال جنگ با مسلمین هستند، خریدن آن کالا حرام است؛ اما اگر مطمئن نیستیم که آنها سود می‌برند یا نه، اشکالی ندارد.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۷. برخی از کالاها وجود دارد که گفته می‌شود برند آنها صهونیستی بوده و مقداری از سودش به جیب رژیم اشغالگر قدس می‌رود، اما از سوی دیگر این کالاها به طور کاملاً رسمی و قانونی در کشور تولید و خرید و فروش می‌شوند. پرسش این است که صرف تولید شدن و قانونی بودن تولید و فروش یک کالا در جمهوری اسلامی ایران، به معنی غیرصهیونیستی بودن آن است یا خیر؟ در این میان وظیفه‌ی مردم چیست؟
مشابه این سؤال را در مورد آهنگ‌هایی که از صدا و سیمای جمهوری اسلامی پخش می‌شود یا آهنگ‌هایی که مجوز نهادهای رسمی را دارد می‌پرسند که آیا صرف این پخش شدن یا مجوز داشتن دلیل بر حلال بودن گوش کردن به آنها است یا نه؟ در جواب گفته می‌شود که صرف پخش شدن یک آهنگ از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران یا داشتن مجوز قانونی دلیل بر حلیت نیست. ممکن است موضوع از مواردی باشد که مسئولین امر تشخیص داده‌اند که آن آهنگ «غنایی» و «مطرب» نیست، اما شما تشخیص دادید که مطرب است، پس شما نباید گوش دهید.
درباره‌ی این موضوع هم یک وقت است که تولید و فروش یک کالا مجوز قانونی دارد، ولی شما در موردی خاص تشخیص‌تان این است که این کالا صهیونیستی است یا برندش متعلق به آنها است یا بهره‌ای به آنها می‌رسد، در این صورت شما مجاز نیستید که آن کالا را خریداری کنید. اما باید دقت کنید که تبلیغات علیه نهادهای رسمی کشور که آنها مجوز قانونی صادر کرده‌اند جایز نیست. شاید تشخیص مسئولین این است که با تولید یا فروش این کالا به صهیونیست‌ها کمک نمی‌شود.
حال اگر شما شک دارید و یقین ندارید که کالایی که در داخل کشور تولید و توزیع می‌شود متعلق به دشمنان یا صهیونیست‌ها هست یا اینکه به آنها کمک می‌شود یا نه، خریدن آن کالا اشکالی ندارد. البته در اینگونه موارد که شک دارید احتیاط خوب است. اما اگر خریداری کردید، مرتکب گناه و حرام نشده‌اید.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۸. اگر به هر دلیلی کسی کالایی خارجی که مشابه داخلی دارد را خرید، آیا استفاده از آن کالا جایز است؟ یا اینکه چون نباید می‌خریده، الان استعمالش هم اشکال دارد؟
این مطلب دو صورت دارد؛ یک وقت این کالا ساخت دشمنان ما است، یعنی متعلق به کسانی است که در حال جنگ با مسلمین هستند مثل دولت غاصب صهیونیستی یا برخی از کشورهایی که الان در حال جنگ اقتصادی با کشور ما هستند و ما را تحریم کرده‌اند. به طور کلی ما نباید به دشمنان‌مان کمک کنیم. اما حکم این مسئله فرق می‌کند:
اگر شخص کالایی را خریده است، مثلاً وسیلهی نقلیه‌ای خریده و الان متوجه شده است که این وسیله ساخت و متعلق به دشمنان ما بوده و نبایستی می‌خریده است، حالا آیا می‌تواند از آن استفاده کند یا نه؟ اگر استفاده‌ی شما از آن کالا تبلیغ و ترویج کالای آنها باشد یا به‌نحوی کمک به آنها باشد، این استفاده جایز نیست.
اما اگر دارید استفاده می‌کنید، تبلیغ و ترویجی هم نیست، پولش هم دیگر از دست رفته، اگر هم آن کالا را کنار بگذارید، به‌نحوی اسراف محسوب می‌شود و امکان پس دادن هم وجود ندارد، در اینجا استفاده اشکالی ندارد؛ مگر اینکه مفسده‌ای بر آن مترتب شود، مثلاً اینکه حجم زیادی از آن کالا که مشابه داخلی هم دارد استفاده شود و این کار موجب تضعیف کالای ایرانی شود و ضرر به اقتصاد اسلام و مسلمین بخورد که در این صورت یک حکم ثانوی است و مفسده بر آن مترتب می‌شود. اما تا زمانی که در آن حد نباشد، استفاده از آن کالا اشکالی ندارد.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۹. در صورتی که اجناس غیر ایرانی را برای ما هدیه آورده باشند و خودمان تهیه نکرده باشیم، حکم استفاده از آن کالا چیست؟
کالایی که هدیه آورده‌اند و خارجی است متعلق به کجاست؟ اگر برای صهیونیست‌ها یا دشمنانی است که در حال جنگ با مسلمین یا نظام اسلامی هستند، این استفاده اگر به نحوی تبلیغ یا ترویج آن کالا باشد که دیگران هم تشویق شوند و خریداری کنند، این کار حرام است.
اگر دیگران آن کالا را هدیه آورده‌اند و پس دادنش هم ممکن نیست، در اینگونه موارد اگر بتوانید کالا را نگیرید و آن فرد را هم توجیه کنید که این کالا مربوط به دشمنان است و من به این خاطر استفاده نمی‌کنم و شما هم استفاده نکنید، این خودش نهی از منکر است؛ چون خریدن کالای دشمنانی که در حال جنگ با مسلمین هستند، کمک به دشمنان ما است و کمک به آنها حرام است و کسی که خریداری کند منکَر مرتکب می‌شود و نهی از منکَر بر ما واجب است. یعنی اگر بدانیم که آن شخص هدیه‌دهنده باز هم از این کالا می‌خرد باید او را نهی کنیم؛ این گام اول.
گام دوم زمانی است که دیگر از این مرحله گذشته است؛ او کالا را هدیه آورده و شما متوجه شدید که این کالا مربوط به دشمنان است، اما برگرداندن آن یا ممکن نیست یا اثر و ثمری ندارد، در این صورت استفاده از آن کالا اگر تبلیغ و ترویج آن نشود اشکال ندارد.
۱۰. بعضی از کالاهایی که تولید داخل است، کیفیت خوبی ندارند و در صورت خرید، باید بعد از مدتی آن را تعویض کنیم؛ با این حال آیا صرف اینکه کالایی ایرانی است باید آن را بخریم؟
مسئله این است که ما باید متوجه این مسئله باشیم که زمان ما زمان حساسی است. اگر این تحریم‌ها نبود و خرید کالای خارجی لطمه به اقتصاد کشور نمی‌زد، شاید این مسئله مشکلی نداشت. اما اگر یک نگاه کلان داشته باشیم، متوجه می‌شویم که الان عصر و زمانی است که خرید کالای خارجی در حالی که نمونه‌ی داخلی وجود دارد به اقتصاد کشور لطمه می‌زند. البته تولیدکنندگان نیز باید دقت بیشتری کنند تا کیفیت کالای آنها بالا برود. حال اگر کیفیت کالای ایرانی مقدار کمی پایین‌تر بود و کالای داخلی در حد کالای خارجی نبود، در آن صورت اگر افراد کالای داخلی را خریداری کنند بهتر و شایسته‌تر است.
۱۱. خرید برخی محصولات تولید داخل به دلیل پایین بودن کیفیت‌شان، باعث خسارت خریدار می‌گردد؛ این در حالی است که خرید نمونه‌های خارجی آنها باعث ایجاد امنیت بیشتر مصرف‌کنندگان می‌شود. آیا در این صورت خرید کالای خارجی جایز است؟
به تولیدکنندگان داخلی توصیه می‌شود که کیفیت کالاها را بالاتر ببرند ولی بخشی از این حرف‌ها تبلیغات سوء است، یعنی اینگونه نیست که کیفیت کالاهای ایرانی همیشه پایین‌تر باشد، حتی در برخی موارد بالاتر است و بعضی افراد همان کالاهای ایرانی را با برند خارجی می‌فروشند، تنها به این خاطر که بعضی افراد نگاه بهتری به کالای خارجی دارند؛ اما این مسئله واقعیت ندارد و توهم بی‌جایی است.
اما بر فرض اینکه کالای داخلی واقعاً کیفیت نداشت و خرید آن موجب خسارت خریدار شود، در اینجا تولیدکننده ضامن است و مسئولیت شرعی دارد؛ در اینجا کسی نمی‌گوید که شما حتماً بروید کالایی را که کیفیت ندارد خریداری کنید، بلکه اگر مشابه داخلی خوبی دارد، شما آن مشابه داخلی بهتر را خریداری کنید تا آن کسی که تولیدکننده‌ی کالای کم‌کیفیت است بفهمد و سعی کند کیفیت کالای خود را ارتقا دهد. این کار یک نمونه‌ی نهی از منکر است.
۱۲. اگر پزشک به ما گفته باشد که از یک داروی خارجی استفاده کنید و ما بدانیم که از این دارو نسخه‌ی ایرانی هم وجود دارد، در اینجا تکلیف چیست؟
اگر می‌دانید که داروی مشابه داخلی با همان کیفیت داروی خارجی یا کیفیت پایین‌تر از آن موجود است و بیماری را درمان می‌کند و مفید است، و اینکه استفاده‌ی شما از داروی داخلی به معنای مخالفت با دستور پزشک محسوب نمی‌شود، مصرف داروی داخلی اشکالی ندارد.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۱۳. آیا نرم‌افزارها هم به‌مثابه کالا هستند و حکم خرید کالای ایرانی در اینجا هم وجود دارد؟
حکم خرید کالای دشمنان که به نحوی کمک به آنها محسوب می‌شود تحت عنوان «اعانه‌ی ظالم» شامل اینجا نیز می‌شود؛ یعنی ما با خریداری یک نرم‌افزار، خدماتی به آنها برسانیم یا به نحوی از این نرم‌افزارها استفاده کنیم که سودش به جیب آنها برود، مثل برخی برنامه‌ها که اصل ورود به آنها و تعداد استفاده‌کنندگان از آنها برای صاحبش مفید است، همین ورود به برنامه هم حرام می‌شود. بنابراین فرقی نمی‌کند که این کالا سخت‌افزار باشد یا نرم‌افزار و این توصیهای که گفته‌اند اگر کالایی مشابه داخلی دارد، از کالای خارجی استفاده نکنید، شامل نرم‌افزارها هم می‌شود و باید از نرم‌افزار داخلی استفاده کنید.
۱۴. خرید از فروشنده‌ی غیرمسلمان چه حکمی دارد؟ آیا خرید از فروشنده‌ی مسلمان بر خرید از فروشنده‌ی غیرمسلمان ارجحیت دارد؟
در اینجا دو بحث وجود دارد؛ یک بحث اینکه غیرمسلمانی در داخل کشور اسلامی مثلاً داخل کشور خودمان فروشگاهی دارد، وقتی ما از او خرید می‌کنیم، این کمک به غیرمسلمانان، کمک به دشمنان ما نیست و اقتصاد کشور هم لطمه نمی‌خورد، در اینجا اشکالی ندارد، زیرا از هموطن‌مان کالایی ایرانی یا کالای خارجی مجازی را خریداری کرده‌ایم. منعی هم از نظر فقهی در کار نیست.
اما یک وقت است که ما از باب امر به معروف از مسلمان خرید می‌کنیم تا غیرمسلمان تشویق شود و به اسلام تمایل پیدا کند که این بحث دیگری است.
اما به خودی خود اگر از یک فروشنده‌ی غیرمسلمان که داخل کشورمان کالای ایرانی یا خارجی مجاز می‌فروشد خرید کنیم اشکالی ندارد.
۱۵. حکم کلی قاچاق کالا چیست؟ اگر این کالا لباس باشد، آیا می‌توان با آن نماز خواند؟
هر چیزی را که قانون قاچاق دانسته، خرید و فروش آن از نظر شرعی حرام است و استفاده از آن جایز نیست. به‌طور کلی کالای قاچاق به دو دسته تقسیم می‌شود: یک وقت هم اصل آن کالا ممنوع قانونی بوده و هم از نظر شرعی حرام است، اما یک وقت آن کالا ممنوع شرعی یا قانونی نیست، ولی تشریفات گمرکی برای ورود آن طی نشده است و کسی جنس قاچاق می‌آورد. در اینجا خرید چنین کالایی که بدانیم قاچاق است و کار ما کمک به قاچاقچی و قانون‌شکن می‌شود، اشکال دارد.
اما اگر این کار کمک به او نباشد و اصل این کالا هم ممنوع شرعی یا قانونی نباشد، خرید و فروشش اشکالی ندارد.
در صورتی هم که شک داریم کالایی را که می‌فروشند قاچاق است یا نه، خریدش مشکلی ندارد ولی در اینگونه موارد احتیاط خوب است.
اگر کالای قاچاق لباسی است که پوشیدنش غیرقانونی نبوده و از نظر شرعی هم حرام نیست، ولی به صورت قاچاق وارد کشور شده و فرد نادانسته خریده است، حال اگر بپوشد و با آن نماز بخواند، نماز خواندن با آن اشکال ندارد، با این شرط که تبلیغ کالای قاچاق نباشد.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۱۶. آیا خرید از دست‌فروشان یا افرادی که اهل تخلف در معامله هستند حرام است؟ اگر کالا را خریده باشیم چه باید کرد؟
اگر دست‌فروش غیرقانونی کار می‌کند، به قانون‌شکن نباید کمک کرد و از او نباید خرید کنیم. همین کار خودش نهی از منکر است. در مرحله‌ی اول امر به معروف و نهی از منکر گفته شده ترک مراوده کنید؛ ترک مراوده یک مصداقش هم نخریدن از افراد متخلف است، حالا متخلف یا گرانفروش است یا اهل ربا و احتکار است یا اهل خدعه و فریب و قسم دروغ است، یا اینکه غیرقانونی کار می‌کند، یعنی در جایی که نباید کالایی بفروشد، کالا می‌فروشد؛ اگر کار او غیرقانونی است، ما نباید از او خرید کنیم.
اما اگر کالایی که از نظر قانون کشور فروشش ممنوع نیست ولی در جایی به فروش رسیده که غیرقانونی است و الان خریده شده است، استفاده از آن اشکالی ندارد.
۱۷. خانواده‌ام مشغول خرید جهیزیه برای من هستند، ولی من هرچه از آنها خواهش می‌کنم که همه‌ی اجناس را ایرانی بخرند تأثیری در آنها ندارد و چون با پدر و مادرم مواجه هستم، نمی‌توانم خیلی سخت بگیرم و در مقابل آنها محکم بایستم و آنها را از خودم برنجانم. آیا باید در مقابل این کار آنها بایستم یا حرف رهبرم را زمین بگذارم؟
احسنت به چنین دختر خانمی؛ امیدواریم همه‌ی دختر خانم‌ها اینگونه فکر کنند. یعنی به فکر پیشرفت کشور و استفاده از کالاهای کشور خودشان باشند. البته توصیه شده که کاری نکنید پدر و مادرتان رنجیده شوند، احترام آنها را حفظ کنید و اگر با استدلال و دلیل و حرف منطقی آنها را قانع کنید خوب است.
اما اینکه خدای ناکرده در مقابل آنها بایستید و به آنها بی‌احترامی شود یا آنها اذیت و آزار شوند، نباید این کار را کرد و باید احترام آنها را نگه دارید.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۱۸. فروشنده مجاز است چند درصد سود روی قیمتی که کالا را خریداری کرده یا خدمات مورد ارائه‌ی خود بکشد و آنها را بفروشد؟ این درصد باید علاوه بر هزینه‌ها باشد؟ یا اینکه بدون لحاظ هزینه‌ها؟
گاهی بر اثر تحریم‌ها افراد سودجویی بازار را متشنج می‌کنند، برخی از کالاها گران می‌شود و متدینین سؤال می‌کنند که کالایی را به قیمتی خریداری کردیم، اگر بخواهیم الان آن را با مثلاً ۱۰ درصد سود مشخص شده بفروشیم، دیگر نمی‌توانیم نمونه‌ی آن کالا را بخریم و متضرر می‌شویم. این سؤالی است که می‌پرسند.
جواب این است که به قیمت متعارف بازار بفروشید، نه به قیمتی که با موج ایجاد شده است. قیمت متعارف بازار ممکن است گران‌تر از قبل هم باشد، اما به اصطلاح خارج از انصاف نیست و اجحاف به مشتری نمی‌شود. با این شرایط اشکالی ندارد و می‌تواند به قیمت متعارف بازار بفروشد.
حالا آن درصد سود مشخص شده هم ملاک همیشگی برای همه‌ی کالاها نیست. گاهی وقت‌ها ممکن است افراد به درصد کمتری قانع باشند یا نباشند و درصد بالاتری بخواهند، مثلاً به خاطر اینکه کالایی هزینه‌ی بالاتری داشته مثل هزینه‌ی حمل و نقل، نگهداری یا انبارداری یا امثال اینها. پس قاعده‌ی کلی این است که قیمت متعارف بازار مراعات شود.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۱۹. اگر شخصی کالای معیوبی را خریداری کند، سپس آن را مرمت کند به‌طوری‌که عیب آن پوشانده شود و بعد بفروشد، حکم آن چیست؟
اگر عیب آن کالا را مرمت کرده و عیب به طور کامل از بین رفته است – حال ممکن است مقداری جزئی باقی مانده باشد که تأثیری در رغبت افراد ندارد – اشکالی ندارد. چون در فروش کالا می‌گویند اگر کالا عیبی دارد که اگر خریدار آن عیب را بفهمد، آن کالا را نمی‌خرد یا به این قیمت نمی‌خرد، اصطلاحاً می‌گویند آن عیب در رغبت افراد تأثیر دارد، در اینجا فروشنده باید خریدار را از آن عیب آگاه کند. اما اگر فروشنده عیب‌پوشی کرد، مثلاً عیب را مرمت جزئی کرده، حالا می‌خواهد آن را به قیمت کالای سالم بفروشد و مشتری هم اصلاً متوجه آن عیب نمی‌شود، در اینجا اشکال دارد و جایز نیست و حتماً باید آن عیب به خریدار گفته شود. اگر فروشنده عیب را به خریدار نگفت و خریدار بعداً متوجه شد، اختیار فسخ معامله را دارد.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۲۰. اینجانب در مغازه‌ام کالای تولید ایران را که برند خارجی دارد می‌فروشم. آیا این کار جایز است؟
به اشتباه انداختن مردم که یک دروغ عملی است، حرام است. ممکن است برخی بگویند این عرف بازار است و همه می‌دانند.
در جواب باید گفت اینگونه نیست که همه بدانند، اصلاً اگر همه می‌دانند، دیگر این کار چه فایده‌ای دارد؟ پس معلوم می‌شود که بسیاری نمی‌دانند و به اشتباه می‌افتند. دروغ که حتماً نباید از زبان صادر شود، اگر کسی چیزی را بنویسد، یا برندی بزند، یا کاری انجام دهد که حکایت از مطلب غیرواقعی کند و طرف مقابل به اشتباه بیفتد، کذب است و اگر مشتری متوجه شود برندی که روی کالا بوده واقعیت ندارد حق فسخ معامله را دارد.
بنابراین اگر کالای داخلی را برند خارجی بزنند و افراد به اشتباه بیفتند و تصور کنند این کالا خارجی است، این کار حرام است. بیایید کالاهای خودمان را تبلیغ و ترویج کنید تا مردم رغبت بیشتری به آنها پیدا کنند. به مردم اعلام کنید این کالای ایرانی است، ببرید استفاده کنید، مقایسه کنید و به اهل فن نشان دهید، تا ببینید کیفیتش کمتر از خارجی نیست، بلکه بیشتر هم هست؛ نه اینکه یک گناه کبیره مرتکب شوید.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۲۱. آیا فقط خرید جنس خارجی اشکال دارد؟ یعنی آیا فروش جنس خارجی در مغازه بلااشکال است؟
آن چیزی که توصیه‌ی حضرت آقا بوده این است که افراد سعی کنند کالاهای ساخت داخل را استفاده کنند. اینکه شما می‌گویید من کالای خارجی را بفروشم، خب شما کالای خارجی را از کجا آورده‌اید؟ حتماً خریده‌اید دیگر. پس با این کار خود از آن توصیه‌ی خرید کالای ایرانی تخطی کرده‌اید. بنابراین به طور کلی استفاده از کالاهای داخلی توصیه‌ی حضرت آقا بوده است، حالا ممکن است در قالب خرید و فروش باشد یا در قالب استعمال؛ مثلاً فرد لباسی را می‌پوشد یا وسیلهی نقلیه‌ای را سوار می‌شود و امثال اینها.
دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
۲۲. آیا اگر تولیدکننده برای کاهش قیمت تمام‌شده و در نهایت ارزان شدن محصول از مواد اولیه‌ی نامرغوب استفاده کند اشکال دارد؟
اگر کالایی که تولید می‌شود مثمرثمر نیست و نمی‌شود از آن استفاده کرد و در این صورت خریدار متضرر می‌شود یا خسارت می‌بیند این کار قطعاً جایز نیست و حرام است. مثلاً کالا وسیلهی نقلیه‌ای است که به دلیل استفاده‌ی مواد نامرغوب در تولید آن، حادثه به بار می‌آورد یا اجاق گازی است که موجب حادثه می‌شود. این کار حرام است.
اما اگر آن‌طور نیست که استفاده‌ی او از موادی که مرغوبیت کافی را ندارد منجر به خسارت خریدار شود، ولی اگر اجناس مرغوب به کار ببرد، استفاده‌ی بهتری از آن کالا می‌شود یا طول عمرش بیشتر می‌شود و استهلاکش کمتر است؛ از این جهت ممکن است کالاها به درجه یک یا دو یا سه تقسیم شوند و افراد در حد توان و مورد استفاده‌شان آنها را خریداری کنند.
۲۳. بعضی از شرکت‌ها به علت نداشتن رقیب در عرصه‌ی داخلی، کالاهای بی‌کیفیت را به مردم عرضه می‌کنند و به حقوق مصرف‌کننده احترام نمی‌گذارند و کیفیت محصولات خود را هم افزایش نمی‌دهند. آیا در اینگونه موارد ورود محصولات خارجی برای ارتقای سطح محصولات شرکت‌های داخلی بهتر نیست؟
غالباً اینگونه نیست که شرکت‌های داخلی رقیب نداشته باشند، بلکه می‌شود بین شرکت‌های داخلی رقابت سالم ایجاد کرد. اگر امر به معروف و نهی از منکر به‌طور صحیح اجرا شود، بسیاری از شرکت‌ها کالای مرغوب تولید می‌کنند، یعنی ما بیاییم از کسانی خرید کنیم که کالای مرغوب تولید می‌کنند، این کار خودش یک تذکر عملی به آنها است؛ زیرا تولیدکننده متوجه می‌شود که اگر بخواهد بازار داشته باشد، اگر بخواهد مشتری داشته باشد، اگر بخواهد ورشکست نشود، باید کالای مرغوب تولید کرده و سطح کارش را بالاتر بیاورد. این نحوه‌ی رقابت داخلی ایجاد کردن بهتر است؛ نه اینکه ما بیاییم کالای خارجی خریداری کنیم و یک شرکت خارجی را تقویت کنیم تا یک شرکت داخلی بهتر بشود! و کالایی با کیفیت بهتر تولید کند!
مگر اینکه وضعیت استثنایی پیش بیاید و برای اینکه شرکت داخلی کالای مرغوب تولید کند، هیچ راهی نداشته باشیم جز اینکه کالای خارجی را وارد کرده و استفاده کنیم که آن هم وضعیت خاص خودش را دارد.
دیدگاهتان را بنویسید